گفتار اول ـ نقد دیدگاه سروش در تجربه دینی

دیدگاه سروش در بوته نقد منصفانه ـ گفتار اول

مدعی « کیفیت وصول به وحی شخصیت پیامبر هم محل وحی و هم فاعل و موجد وحی بود ـ پیامبر در تجربه خود چنین می بیند که گویی کسی نزد او می آید و در گوش و دل او پیام ها و فرمان هایی می خواند و از آن سخن یقین می آورد و چنان در خود احساس اطمینان و دلیری می کند که آماده می شود در مقابل همه تلخی ها و حمله ها و دشمنی ها یک تنه بایستد »

نقد و بررسی

1.      اگر شخص نبی هم محل وحی و هم فاعل و موجد وحی باشد در این صورت وحی امر اختیاری خواهد بود و هر وقت پیامبر بخواهد می تواند وحی انجام دهد و لکن به نقل تاریخی و آیات قرآنی وحی در اختیار پیامبران نبوده است

سعدی می گوید :

یکی پرسید از آن گم گشته فرزند              که ای روشن روان پیر خردمند

ز مصرش بوی پیراهن شنیدی                چرا در چاه کنعانش ندیدی

بگفتا حال ما برق جهان است               دمی پیدا و دیگر  دم نهان است

گهی بر طارم اعلی نشینیم                     گهی تا پشت پای خود نبینم

2.      و از آیات مختلف استفاده می شود که وحی موهبتی از سوی خداوند است و باذن او انجام می گیرد کما این حضرت  عیسی علیه السلام می فرماید أَنِّی أَخْلُقُ لَکُمْ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ فَأَنْفُخُ فیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَکْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْیِ الْمَوْتى‏ بِإِذْنِ اللَّه‏ آل عمران 49

إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ بِإِذْنی‏ فَتَنْفُخُ فیها فَتَکُونُ طَیْراً بِإِذْنی‏ وَ تُبْرِئُ الْأَکْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنی‏ وَ إِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتى‏ بِإِذْنی‏ المائده /110

3.      لازمه قول به  قابل و فاعل بودن پیامبر در وحی ، تکذیب نبوت است چون پیامبران رسالتشان بیان احکام خداست و طبق بیان شما پیامبر چیزی از خدا در یافت نمی­کند هر چه در قالب وحی بیان می­شود در واقع نو آوری های پیامبر است نه چیز دیگر.

4.       لازمه قول شما کاذب بودن پیامبران است چون پیامبران دستورات خود را به خدا نسبت داده اند و حال آن که فاعل وحی خودشان بوده اند الأنبیاء : 4       قالَ رَبِّی یَعْلَمُ الْقَوْلَ فِی السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ

الرعد : 43       وَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ کَفى‏ بِاللَّهِ شَهیداً بَیْنی‏ وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ

الحاقة : 44       وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاویلِ

الکهف : 26       قُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما لَبِثُوا لَهُ غَیْبُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَبْصِرْ بِهِ وَ أَسْمِعْ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا یُشْرِکُ فی‏ حُکْمِهِ أَحَداً

یونس : 37       وَ ما کانَ هذَا الْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَرى‏ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لکِنْ تَصْدیقَ الَّذی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ تَفْصیلَ الْکِتابِ لا رَیْبَ فیهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمینَ این دست از آیات بشری بودن وحی نبوت را کاملا انکار می کند با ظاهر و باطن این آیات سازگاری ندارد که  فاعل وحی پیامبر باشد

5.      علاوه اگر فاعل و موجد وحی پیامبر باشد نباید کلمات پیامبر متفاوت باشد اگر پیامبر می­تواند هر وقت خواست وحی تولید کند در این صورت بین کلمات پیامبر نباید فرقی باشد و حال آن که روایات پیامبر منقول از پیامبر به لحاظ محتوی و عمق و فصاحت و بلاغت با آیات قرآنی قابل مقایسه نیست و بر یک وزان نیستند اگر وحی در اختیار پیامبر می­بود نمی بایست کلمات او فرق می­کرد .

6.      شما از کجا فهمیدید که فاعل و موجد وحی خود پیامبر است یا توانسته ای کلید اسرار را به دست آورد و در درون انسان ها راه بروید با چه برهانی چنین ادعایی می کنید هاتوا برهانکم .